Szlaki piesze
Leśna ścieżka dydaktyczna w Rezerwacie Koniuszanka II
Na terenie Nadleśnictwa Nidzica znajduje się również rezerwat leśny „Koniusznka II”, którego nazwa pochodzi od rzeki Koniuszanka przepływającej przez środek rezerwatu. Rezerwat, jako jeden z nielicznych w Polsce, ma na celu zachowanie niezwykle malowniczego, przełomowego odcinka Koniuszanki i liczy on 64,55 ha powierzchni.
Niedaleko Wikna znajduje się ścieżka dydaktyczna, która powstała z inicjatywy Nadleśnictwa Nidzica. Projektowano ją z myślą o mieszkańcach gminy, turystach a także nauczycielach, prowadzących zajęcia w ramach edukacji ekologicznej. Ścieżka ma charakter zamkniętej pętli o długości około 2,5 km. Wzdłuż trasy umieszczono 12 stanowisk edukacyjnych w formie tablic. Zaprezentowano także urządzenia leśne stosowane przez leśników w swej pracy. Stanowiska ścieżki są bogatym źródłem wiedzy przyrodniczej, historycznej, humanistycznej a także gospodarczej.
Grupa dębów pomnikowych
W pobliżu ścieżki przyrodniczo-leśnej znajduje się 12 dębów uznanych za pomniki przyrody. Wiek dębów szacuje się na 300-380 lat. Obwód najgrubszego dębu wynosi 6,40 m, średni obwód wszystkich dębów wynosi 5,10 m. Wysokość najwyższego 29m. Najstarszym dębem rosnącym na terenie rezerwatu Koniuszanka II jest dąb zwany Kaiserem Wilhelmem Eiche, jego wiek szacuje się na 480 lat, a obwód na 640 cm. Dąb ten już przed I wojną światową został uznany za Niemców za pomnik przyrody i otoczony ochroną. Obecnie dąb jest już w bardzo złym stanie lecz podejmowane są zabiegi zmierzające do utrzymania go jak najdłużej przy życiu.
Spontaniczne opanowanie przez las terenów nieleśnych
Teren tego stanowiska był przed około 25 laty łąką, która została opanowana spontanicznie, bez udziału człowieka, przez gatunki leśne olszę czarną oraz brzozę brodawkowatą, które zapoczątkowały tworzenie zbiorowiska leśnego. Wraz z roślinnością leśną rozwinął się świat zwierząt, zaś w strefie przyziemnej zaczyna się wykształcać charakterystyczny dla lasu zespół organizmów glebowych.
Rezerwat przyrody koniuszanka ii
Ścieżka przebiega przez teren rezerwatu przyrody Koniuszanka II, który jest rezerwatem florystycznym. Na terenie rezerwatu zinwentaryzowano 78 drzew o wymiarach pomnikowych. Drzewostany porastają głęboko wcięte w morenowe podłoże zbocza doliny rzeki Koniuszanka uchodzącej do pobliskiego jeziora Omulew. Taka konfiguracja terenu wywiera zasadniczy wpływ na skład gatunkowy występującej tutaj roślinności. Na terenach najniżej położonych, wzdłuż doliny rzeki Koniuszanka, wykształciły się lasy olchowe typowe dla terenów wilgotnych złożone z olszy czarnej, brzozy, jasionu oraz świerku. Pozostałe obszary powyżej porasta w całości las mieszany.
Obumarłe drzewo
Życie lasu jest nieustannym cyklem narodzin, wzrostu, starzenia się i śmierci, w którym uczestniczą bez wyjątku wszystkie gatunki. Ze wszystkich gatunków roślin rosnących w lesie najważniejszą rolę odgrywają drzewa. W prawidłowo rozwijającym się lesie jest także miejsce dla obumierających i obumarłych drzew, które wzbogacają bioróżnorodność lasu, podnoszą żyzność gleby a przez to zwiększają trwałość lasu. Przydatność obumierających drzew dla trwałości lasu można zawrzeć w maksymie: ” Nie ma zdrowego lasu bez chorych drzew”.
Kępa daglezji
Przy tym stanowisku można obejrzeć daglezje, zwaną też jedlicą, która jest zimozielonym drzewem iglastym rosnącym dziko w Ameryce Północnej oraz we wschodniej Azji. Daglezja należy do drzew gigantów. Istniejąca w rezerwacie kępa daglezji jest jedną z nielicznych grup tego gatunku występujących w drzewostanie. Drzewa tej kępy są zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Drzew Doborowych. Drzewa doborowe charakteryzują się najlepszymi cechami jakościowymi i przyrostowymi spośród wszystkich danego gatunku.
Kępa dębów
Istniejąca kępa dębów została założona przez leśników niemieckich na początku XX wieku. Dąb jest jednym z głównych gatunków lasotwórczych w naszych lasach. W dawnych czasach dęby uważano za drzewa owocowe. Nie uprawiano ziemniaków więc podstawową paszą dla świń były żołędzie. Nawet wielkość lasów dębowych określano ilością świń, które mogły się nimi wyżywić. Aby utuczyć jednego wieprza potrzeba było 25 dębów.
Potężna sosna
Sosna tego stanowiska jest zaliczana do najpotężniejszych egzemplarzy tego gatunku rosnących na terenie Polski. Jej wiek szacuje się na około 200 lat. Sosna podobnie jak inne drzewa, już w prapuszczy związane z człowiekiem miała również moce magiczne i uzdrawiające. Popiół z jej igieł, przykładany na dziąsła uśmierzał bóle zębów. Szyszki sosnowe i pączki gotowane razem w serwatce stanowiły skuteczny lek przeciw łamaniu w kościach, swędzeniu głowy, wrzodom.
Gospodarka łowiecka
Na terenie rezerwatu ” Koniuszanka II „znajduje się ostoja zwierzyny. Jest to teren, na którym w pewnych okresach roku bardzo chętnie przebywa zwierzyna leśna (sarny, jelenie, dziki). Wstęp na teren odstoi jest zabroniony. Gospodarka zwierzyną jest jednym z elementów pracy leśnika. Generalnie dąży się do tego, aby w lesie była taka ilość zwierzyny, jaka może się w nim wyżywić bez powodowania istotnych szkód w środowisku leśnym. Gospodarka łowiecka to także tworzenie naturalnej bazy żerowej dla zwierzyny (koszenie łąk śródleśnych, pozostawianie ściętych drzewek w celu odgryzienia kory przez jelenie, sadzenie krzewów różnych gatunków przeznaczonych na żer dla zwierzyny, wykładanie soli). Dokarmiane są także ptaki, dla których wykłada się specjalną karmę bogatą w związki tłuszczowe.
Ochrona lasu
Polskie lasy są narażone na szkodliwe działanie wielu czynników biotycznych i abiotycznych. Często powtarzające się masowe pojawy różnych gatunków szkodliwych owadów wyrządzają ogromne szkody w gospodarstwie leśnym. Dlatego konieczne jest stałe śledzenie zdrowotności lasu, prognozowanie pojawu owadów, odpowiednio wczesne stosowanie środków zaradczych. Na stanowisku można obejrzeć pułapki do prognozowania pojawu i zwalczania owadów np.:
- Pułapka do zwalczania szczeliniaka – są to świeżo pozyskane, okorowane wałki sosnowe o długości ok. 1m lub plastikowe pojemniki z feromonem przywabiającym, do których owad może wejść ale nie może wyjść.
- Pułapka do zwalczania kornika drukarza – rura z substancją zapachową, która przyciąga dorosłe owady obu płci nawet z odległości kilku kilometrów.
- Pułapka do zwalczania drwalnika paskowatego – jest podobnie jak poprzednia pułapka feromonową
- Kontrola stanu brudnicy mniszki – polega na przeliczaniu owadów na wybranych drzewach; codziennie rano zdejmuje się motyle siedzą na drzewach do wysokości 3m.
Uprawa leśna
Została założona w 1985 roku w miejscu wyciętego drzewostanu świerkowego, który był bardzo złej jakości. Wiele egzemplarzy świerka było zainfekowanych przez grzyby korzeniowe, inne cierpiały w wyniku uszkodzenia kory przez jeleniowate. Powierzchnia była w całości zatrzcinniczona, bez podrostu oraz podszytu. Infekcja grzybów oraz towarzyszące jej masowe żery owadów spowodowały powstanie luk, które z kolei zapoczątkowały szkody od wiatrów. Po wycięciu resztek drzewostanu założono uprawę o składzie sosna, świerk, dąb oraz domieszki modrzewia, klonu, brzozy i wiązu. W wyniku takiej przebudowy z negatywnego drzewostanu powstała stabilna uprawa o zróżnicowanym składzie gatunkowym, odporna na różnego rodzaju zagrożenia. Uprawa została ogrodzona w celu jej ochrony przed zwierzyną.
Naturalne odnowienie świerkowe
Świerk pospolity (Picea abies) jest obok jodły i modrzewia najwyższym naszym drzewem. Osiąga nawet 50 m wysokości. Dojrzałość płciową osiąga w wieku 30-40 lat gdy rośnie w odosobnieniu, w zwarciu leśnym osiąga ją po 50-60 latach. Jest to gatunek cienioznośny, lubi rosnąć pod osłoną starego drzewostanu. Świerk podobnie jak inne gatunki posiada wielu wrogów naturalnych. Owadem, który znacznie skraca życie świerku jest kornik drukarz. Ze zwierząt najwięcej szkód wyrządza jeleń, który bardzo lubi świeżą miękką korę.
Dendrochronologia a dębów
Określeniem wieku drewna zajmuje się nauka zwana dendrochronologią. Podstawowym gatunkiem służącym do jej badań w Europie jest dąb. Na stanowisku umieszczono przekrój dębu rosnącego na terenie rezerwatu Koniuszanka II. Zastał on przewrócony przez wiatr w 1970 roku, a resztki pnia tego dębu znajdują się jeszcze na terenie rezerwatu. Nie jest to przekrój pochodzący z części przyziemnej, został wycięty na wysokości około 1 m nad ziemią, dlatego rzeczywisty jego wiek jest na pewno większy niż wynika to z prostego sumowania liczby przyrostów rocznych.
Szlak Pieszy lub rowerowy do Rezerwatu Koniuszanka II
Szlak pieszy ma długość około 15 km. Prowadzi głównie drogami i ścieżkami leśnymi z Wikna przez Likusy do rzeki Łyny i dalej wzdłuż doliny Łyny do Brzeźna Łyńskiego i „Wiatraków”. Rozpoczyna się o w Wiknie, w miejscu, które stanowi punkt początkowy zarówno dla szlaku pieszego jak i ścieżek rowerowych. Po ok. 0,9 km szlak skręca w prawo prowadząc aż do skrzyżowania dróg leśnych. Na tym skrzyżowaniu szlak skręca w lewo i prowadzi drogą leśną aż do skrzyżowania z drogą gminną Kurki – Napiwoda. Następnie prowadzi dalej do wsi Likusy i łączy się ze szlakiem zielonym prowadzącym z Dobrzynia do Brzeźna Łyńskiego. W pobliżu jeziora Orłowo Wielkie skręca w prawo. Odcinek szlaku od momentu przekroczenia rzeki Łyny aż do jeziora Krzyż jest okresowo zamknięty (od 1 września do 1 stycznia) z powodu okresu polowań. W pobliżu jeziora Stęmbój, skręca w prawo i po około 1 km dochodzi do wsi Brzeźno Młyńskie i dalej starym duktem 7 km do „Wiatraków”.